Kripto
para özünde bir itiraz, reddediş hatta isyan olabilir mi? Blockchain
teknolojisi dünyayı bambaşka bir yere götürebilecek ama içindeki kripto para
dünyası, var oluşu başka bir anlam da barındırabilir mi? Neden bitcoin var veya
neden bitcoin veya benzerleri gelecekte de var olacak?
Bir
tanımla başlamalıyız. Baby boom.
Baby
boom özellikle ABD’de 2. Dünya savaşı sonrası-1960 yılı başlarına kadar devam
eden, yıllık doğum hızında büyük artış yaşanan bir dönemi anlatıyor . ABD’de
1955 yılında nüfus artış hızı rekor kırmış, bu dönemde 78 milyon kişi
doğmuş. Bu kalabalık kuşak ABD’de toplumu,
kültürü, ekonomiyi yeniden şekillendirmiş. Baby boom kuşağı 2015 yılında ABD
nüfusunun %35’ini oluşturmuş. Yani bu kuşak hala ülkenin siyasetinde, ekonomisinde
ciddi bir ağırlığa sahip, kararları onlar alıyor (şimdilik). Fakat eski kuşağın
aldığı kararlar gelecek kuşakların kaderini belirliyor. Bu bağlamda biz konunun
ekonomik boyutuna, paranın merkezine, merkez bankacılığına bakalım.
Genç
nesil, bireysel/kamusal borçlar, çevre kirliliği ve eşitsizlikten kaynaklanan
bir dünyayı devraldığına inanıyor. Bu durumun suçlusu olarak da baby boomer
jenerasyonunu görüyorlar. Çünkü o kuşak bugün merkez bankalarını yönetiyor ve
başta Fed, merkez bankaları manipülasyon yapıyorlar ve toplumu yanlış
yönlendiriyorlar.
Bu
duruma basit bir örnek; son yaşanan küresel kriz… 2008 krizinden doğru dersleri
çıkarılsaydı ve devasa boyutta ödenemeyecek borçların, aşırı hırsın ve kötü
işletilen büyük bankaların batmalarına izin verseydik, gelecekteki
hesaplaşmaların çoğundan kaçınabilirdik diyenler var. Dünya bir süre için ciddi
boyutta sarsılabilirdi belki ama sonra
çok daha sürdürülebilir bir temelden yoluna devam edebilirdi. Para, kağıt
paraya olan güven, küresel finans sisteminin güvenirliği bu derece
sorgulanmazdı. Ne oldu da bugün sorgulanıyor?
Son
krizde merkez bankaları sisteme daha önce hiç olmadığı kadar para sokarak
sorunları çözebileceklerine inandılar. ABD+Avrupa+Japonya+İngiltere. Bu dört
ülkenin merkez bankaları küresel sisteme 15 trilyon dolar taze para soktular.
Bu devasa boyuttaki bol ve ucuz para işe yaradı. Ekonomik büyüme bir dönem için
de olsa yakalandı, hisse senetlerinin, gayrimenkullerin ve diğer varlıkların
fiyatları da yükseldi. Büyük acılar içindeki hastaya komada güçlü ağrı
kesiciler verildi, hasta komada gözlerini açtı ama artık o uyuşturucuya
bağımlı, onsuz yapamıyor. Bugün tekrar büyümenin yavaşlamasından,
paraların değer kaybından, borsaların düşme tehlikesinden bahsediyoruz.
2018
yılının sonlarında piyasalar sarsılmaya borsalar düşmeye başladığında Fed tekrar sahneye çıktı. Geçmişte işe yaramış olan! strateji bugün
de tekrarlanmak isteniyor. Parayı sıkma, bollaştır, pahalı hale getirme,
ucuzlat.
Fakat
bu bol para, bedava paradan toplum eşit oranda yararlanmış gibi görünmüyor. 2008
krizinden sonra orta sınıfın ortadan kalkma hızı yükseldi, borçlar daha da
yükseldi. Aşırı finansallaşan sistemde aşırı teşvik çabalarının faydaları,
finansal varlıklara sahip olan ve kontrol edenlere kaldı. Ne kadar çok para
basarlarsa o kadar çok popülist politikacının ortaya çıkmasına sebep oldular.
Çünkü para basmak demek, toplumun alt/fakir tabakasından üst/zengin tabakasına doğru servetin yeniden
dağıtılması anlamına gelir. İngiltere’de genç seçmenler İngiltere’nin Avrupa
Birliği’nden ayrılmasına (Brexit) karşı, ABD’de Trump’ın genç nesil tarafından
çok da sevimli görülmediği ortada. Ama Trump da Brexit de aslında son krizin
siyasi sonuçları.
Fed
ve benzeri merkez bankaları tarihin en büyük para basımını yaparken topluma
verdikleri mesajda ekonominin sağlamlığına vurgu yaptılar. Bugün tekrar hastaya
uyuşturucu verme konusunda eskiye dönüş sinyalleri varsa, hasta daha iyi
olduğundan mı?
Netice
eğer merkez bankaları bugünün sorunlarını (ama bugün keşfedilen değil, dünden
devralınan ve giderek büyütülen sorunlarını) çözmek için dünün olağanüstü para
basma çözümüyle aşacağını düşünüyorsa bu ABD ve Fed özelinde dolar için de bir sorundur.
Küresel rezervin %60’ı dolar bazında olduğu için o sorun sadece Fed’in ve
ABD’nin değil herkesin sorunudur.
Bu
durumda doların değeri, ileriye doğru ötelenen ve biriktirilen sorunların
gölgesinde kalacaksa alternatif aranması
gayet doğal ve gerekli. Arkasında bir dayanak olmayan kağıt paraya karşı altın
ve kripto para dünyasının heyecanı da anlaşılabilir. Çünkü paranın kendisini bir
çözüm olarak görenler bugün parayı sorun hale getirmiş durumdalar.
Kripto
para şunu diyor bence:
Sizin
bize dayattığınız sorunları ve çözümlerinizi reddediyor, çözümlerinize
güvenmiyorum. Aşırı denetim, gözetleme ve sınırlama kurallarınızı kabul
etmiyorum. Varlığımı yüzyılı şekillendirecek yüksek teknolojide ve eski
jenerasyonun çok farklı bir yerinde konumlandırıyorum. Buna bir an önce alışsanız
iyi olur.