Ya "güven" ya "lale"

G7 ülkeleri. Dünyanın önde gelen sanayileşmiş ülkeleri (ABD, Kanada,İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya) politik ve ekonomik sorunları tartışmak için zirveler düzenliyorlar. Sonuncusu Paris’te, G7 maliye bakanları bir araya gelerek kripto para birimleri ve dijital vergi konusunu ele alacaklar.

G7 yetkilileri dijital para birimlerinden kaynaklanan riskleri de tartışacaklar. Toplantı Paris'in kuzeyindeki bir şatoda yapılacak. Yani konuya tepeden mi bakacaklar? Alternatif para arayışı biraz da şatolarda yaşayanlara itiraz değil miydi?

Hafif bir panik havası var. Kontrol et, edemiyorsan engelle, engelleyemiyorsan vergi koy yine engelle. Bu konu Facebook'un ‘çılgın’ diye tanımlanan kripto para birimi Libra’nın gündeme gelmesiyle iyice alevlendi. 

ABD Başkanı Trump “ABD’nin tek para birimi var, o da dolar” dedi. ABD'de demokrat ve cumhuriyetçi milletvekilleri, Senato'daki bir oturumda Facebook’un çıkarmayı planladığı dijital para birimini, "sanrısal" ve "delice" olarak tanımlayarak bunun önünde durulması gerektiğini bildirdi. FED Başkanı Powell da bitcoinin aslında altının değer saklama işlevi gibi bir karakteristikte olduğunu ve para birimi olamayacağını belirtti.

Asıl değer bilgiydi, o bilgiyi kendi elleriyle seve seve like ata ata verdi insanlar.  Facebook kullanmam, Zuckerberg’in tipine gıcığım, facebook bilgi hırsızı ve spekülatör. Ama getirmeye çalıştığı digital paraya itiraza da “iş işten geçti” diyorum. Eğer bir sorun varsa bu sorun Facebook’un kendisidir, çıkaracağı dijital para değil.

Dışarda Libra tartışılırken içeriden güzel bir haber geldi. 11. Kalkınma Planı'nda (2019-2023) "blok zincir tabanlı dijital Merkez Bankası parasının hayata geçirilmesi" hedefini gördük. 

Büyük ihtimalle TCMB'nin çıkaracağı dijital para TL’ye entegre olacak, Merkez Bankası dijital parayı kullanmak isteyenler için dijital hesap oluşturacak.Türkiye bu noktada kendini doğru yerde konumlandırıyor. Yasaklamaktan ziyade güvenli bir sistem kurmaktan bahsediyoruz. 

Merkez Bankası'nın kripto parasını basmasının avantajı bireylerin ve işletmelerin bankacılık sistemini aradan çıkararak doğrudan Merkez Bankası parasını ellerinde tutabilmeleri. Sistem için avantaj ise blok zincir teknolojisi ile bütün para transferlerinin kayıt altına alınması, kara para aklama,  vergi kaçırma gibi yasa dışı yolların kapanması olacak.

İran altına dayalı kripto para çıkarmaya hazırlanıyor. Bu sahadan yeni haberler almaya devam edeceğiz, o boşluk (güven boşluğu) uzun vadede kapatılacak. Kapatılmazsa zaten bitcoini lale soğanının yanına koyacaklar 

bknz lale çılgınlığı

Kral Para

Paranın tarihi bize gösteriyor ki, kim askeri-ekonomik anlamda güçlüyse onun parası değerli ve tercih edilir, rezerv para oluyor.

Aşağıdaki tablo da bu durumu gösteriyor.

20. yüzyılın en büyük ekonomik-askeri gücü ABD. Dolar da dünyanın her yerinde geçerli para birimi. 

Aşağıdaki tabloda küresel boyutta para birimlerinin rezerv olma yüzdesini var. ABD doları yüzde 61’lik paya, en yüksek paya sahip. Tablo 2019 yılının 1. Çeyreğindeki son durumu gösteriyor.

ABD doları, dünyanın önde gelen rezerv para birimi olarak, tercih edilen para.  ABD dolarının yaklaşık yüzde 65'i şu anda Amerika Birleşik Devletleri dışında kullanılıyor, ticaret finansmanının yüzde 80'i dolar olarak yapılıyor.

Yani tartışmalı olsa da hala ABD doları kullanıyor. Arada doların tahtı sallanıyor haberleri okuyoruz ancak o tahttan doları inmesi o kadar kolay değil, taht savaşı olsa da kral o tahtı bırakmaya hazır değil, istekli hiç değil.

Rezervlerin çeşitlendirilmesi gibi bir amaçla ülkelerin doların dalgalanmasından etkilenmelerini en aza indirmek için ADB doları dışında para birimlerini elde tutma oranlarını artırdıklarını, altın aldıklarını ve yer yer dış ticarette yerel para birimi kullanma tercihini dillendirdiklerini okuyoruz.

Tam da burada araya kripto para dünyasının isimleri giriyor. Değer saklama aracı olarak kullanılabilen kripto paralar neden rezerv para olmasın neden dolara rakip olmasın? Bunun mümkün olduğunu düşünenler var. Ama bence oraya daha çok yol var.

Rezerv para (dolar veya euro vb..) olmada esas konu “güven”. Bir noktada küresel boyutta ortak para biriminden bahsederken dijital paraların devletler tarafından rezerv para olarak kullanılması çok uzak mıdır, dünya bu alternatife ne kadar hazır bunu tartışmalıyız. Çünkü dünyanın bir “dolar sorunu” var. 

Eğer “güç” ün tanımı değişiyorsa paranın tanımı da “kral para”nın adı da değişebilir. Tarih boyunca değişmiş, yine değişir.  Elbette bir ihtiyacın karşılığı olarak doğan dijital para, ihtiyaç ve avantajları istikametinde ilerleyecek ama riskleri de devam edecek. Kafalardaki soru işaretleri ne kadar ortadan kalkar, hangi hızla” güven” artarsa alternatif rezerv olma ihtimali de o derece artabilecek belki.